برای درک بهتر تفاوت شرکت با موسسه باید بدانیم اگر چه برخی افراد ممکن است موسسه و شرکت را با یکدیگر هم معنا دانسته و گاهی بجای شرکت از نام موسسه استفاده کنند و بالعکس، اما باید گفت این دو متفاوت از یکدیگر هستند. برای روشن شدن این موضوع باید شرکت و موسسه بطور تعریف شوند. سپس انواع آنها را بیان کنیم تا بتوان تفاوت میان آنها را بررسی نمود.
موسسه و انواع آن
موسسه عبارت است از یک واحد با نام و هدف مشخص در مالکیت بخش عمومی یا خصوصی و یا ترکیبی از این دو که به فعالیتهای انتفاعی و غیر انتفاعی میپردازد و طرف معامله محسوب میشود. نام دیگر موسسه، واحد اقتصادی است که به انواع مختلفی دسته بندی میشوند. برای دسته بندی موسسات از سه معیار مالکیت ، نوع فعالیت و هدف از فعالیت استفاده میشود. در زیر به هر یک از دسته بندیها میپرازیم.
طبقه بندی موسسات بر حسب مالکیت
اگر موسسات را بر حسب مالکیت دسته بندی کنیم به سه نوع تقسیم می شوند؛
موسسات بخش دولتی (عمومی)
موسسات بخش تعاونی
موسسات بخش خصوصی
موسسه بخش دولتی یا عمومی
این نوع موسسات بشکل مستقیم و یا غیرمستقیم در اختیار دولت قرار می گیرند
نهادهاو سازمانهای عمومی یا شهرداریها از جمله مؤسسات دولتی محسوب میشوند که بقصد انتفاع یا بدون قصد انتفاع فعالیت میکنند و خود شامل
سازمانهای دولتی و موسسات عمومی غیر انتفاعی؛ وارتخانهها، سازمانهای مختلف دولتی، شهرداریها، نیروهای نظامی و انتظامی و نهادهای غیر دولتی عموی مثل بنیاد مستضعفان و جانبازان و...
شرکتهای و سایر موسسات انتفاعی عمومی؛ شرکتهای دولتی و ملی شده، بانکها، شرکتهای وابسته به آنها، شرکتهای تابع بنیادهای مستضعفان، سازمان تامین اجتماعی و...
موسسات بخش تعاونی
این نوع موسسات بصورت خودیاری و همکاری متقابل عده ای از اشخاص حقیقی و یا حقوقی تشکیل و به قصد نیازمندیهای مشترک و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی اعضاء فعالیت میکنند و شامل:اتحادیههای تعاونی وشرکتهای تعاونی از قبیل شرکتهای تعاونی، روستایی، مصرف، توزیع، کارگری، مسکن و تولید می باشند.
موسسات بخش خصوصی
به موسساتی گفته میشود که در مدیریت و مالکیت اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی قرار دارند که ممکن است با هدف انتفاع یا بدون قصد انتفاع تشکیل شده باشند.
.دسته بندی موسسات از لحاظ هدف
اهداف مؤسسات یکسان نیست به همین دلیل می توان آن هارا بر اساس هدفی که دنبال می کنند تقسیم بندی کرد.
موسسات غیر انتفاعی عمومی و خصوصی
موسساتی که بدون قصد انتفاع در جهت پیشبرد هدفهایی که در مجموع در راستای منافع جامعه است فعالیت میکنند، موسسات غیرانتفاعی عمومی و خصوصی نامیده میشوند که شامل :
موسسات خصوصی از قبیل موسسات خیریه، ادبی، حرفه ای، انجمهای علمی، فرهنگی
موسسات عمومی از قبیل سازمانهای دولتی (وزارتحانهها، شهرداریها، دانشگاههاو مدارس، موزهها، بنیاد مستضعفان و جانبازان، هلال احمر، تامین اجتماعی، بنیاد شهید(
موسسات انتفاعی عمومی و خصوصی که توسط دولت یا چند شخص حقیقی یا حقوقی بصورت عمومی یا خصوصی تشکیل میشوند و هدف از آنها، کسب سود در زمینه موضوعات تولیدی، بازرگانی و یا خدماتی میباشد.
دسته بندی موسسات بر حسب نوع فعالیت
موسسات بر حسب نوع فعالیت به ۳ دسته تقسیم میشوند که عبارتند از؛
موسسات خدماتی که خدمات تخصصی و یا غیر تخصصی به مشتریان عرضه مینماید. از جمله این نوع موسسات میتوان به بانکها، هتلها، سردخانهها، بیمارستانه و در مانگاههای خصوصی، دفاتر فنی و مهندسی، دفاتر وکالت، باربریهاو مسافر بریها، تعمیرگاهها و … اشاره نمود.
موسسات بازرگانی به خرید و فروش انواعی از مواد خام، فرآوردههاو کالاها ساخته شده، فعالیت دارند که میتوان به عمده فروشان و خرده فروشان اشاره کرد.
موسسات تولیدی که کالاهای مصرفی یا بادوام را با صرف سرمایه و با استفاده از تجهیزات و دستگاههاتولید و روانه بازار میکنند.
شرکتهاو انواع آن
شرکت از واژه شَرَک به معنای شراکت و همکاری گرفته شده است و زمانی تاسیس میشود که دو یا چند نفر برای دنبال کردن یک هدف اقتصادی با یکدیگر همکاری میکنند. در اصطلاح حقوقی، شرکت عقد یا قراردادی است که میتواند بصورت تجاری و یا مدنی بسته شود. تمامی شرکتهااز شخصیت حقوقی مستقل برخوردار بوده و تصمیمات شخص حقوقی (شرکتها) توسط مقاماتی که به موجب قانون یا اساسنامه حق تصمیم گیری دارند، اتخاذ میشود. شرکتها از تاریخ ثبت در دفتر ثبت، دارای شخصیت حقوقی هستند و میتوانند از کلیه حقوق و تکالیفی که قانون برای افراد قائل است، برخودار شوند.
انواع شرکتها
شرکتهااز نظر هدفهایی که دنبال میکنند به ۲ نوع تجاری و مدنی تقسیم میشوند؛
شرکتهای مدنی ، اجتماع حقوق مالکین متعدد در شی واحد بنحو اشاعه میباشد.
شرکتهای تجاری براساس قوانین تجارت ایجاد میشوند که اعضا پس از انجام عملیات، از منافع آن متمتع میگردند. براساس ماده ۲۰ قانون تجارت انواع شرکتهای تجاری به ۷ نوع تقسیم میشوند که عبارتند از؛ شرکت سهامی، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت مختلط غیر سهامی، شرکت مختلط سهامی، شرکت نسبی و شرکت تعاونی تولید و مصرف.
در شرکت سهامی سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام با توجه به مبلغ اسمی آنهاست.
شرکت با مسئولیت محدود بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و وظایف هر یک از شرکاء بدون این که سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد، تنها به میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت میباشد.
شرکت تضامنی به منظور امور تجاری بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی شکل میگیرد.
شرکت مختلط غیرسهامی جهت امور تجارتی بانام مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام راه اندازی میشود.شرکت مختلط سهامی میان چند شریک سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل میشود.
شرکت نسبی بمنظور امور تجارتی با نام مخصوص بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء براساس میزان آورده آنها در شرکت میباشد.
شرکت تعاونی با ۷ هدف مندرج در قانون بخش تعاونی با قید کلمه تعاونی و تابعیت ایرانی با حداقل ۷ عضو تشکیل میشود.
بیان تفاوتها
موسسات میتوانند تنها به واسطه یک نفر تشکیل شوند در حالی که شرکت باید بواسطه ۲ نفر (مسئولیت محدود، نسبی، تضامنی) حداقل ۳ نفر (سهامی خاص) و حداقل ۵ نفر (سهامی عام) تشکیل شود.
موسسات می توانند برای فعالیتهای انتفاعی و غیر انتفاعی باشند. به عبارت دیگر هدف از راه اندازی موسسه میتواند فعالیتهای غیرتجاری باشد در حالی که شرکتها غالبا با هدف سودآوری و فعالیتهای اقتصادی تاسیس میشوند.