نشانه جغرافیائی نشانه‌ای است که مبدأ کالائی را به قلمرو، منطقه یا ناحیه‌ای از کشور منتسب می‌سازد، مشروط بر این که کیفیت و مرغوبیت، شهرت یا سایر خصوصیات کالا اساساً قابل انتساب به مبدأ جغرافیائی آن باشد.بطور عام، یک نشانه جغرافیایی شامل نام و محل منشاء کالاهاست. ایران به جهت قدمت تاریخی ، تنوع آب و هوایی، تنوع قومی و موقعیت جغرافیایی ( تجارت و ارتباطات دنیای قدیم) موجب شده که محصولات کشاورزی و فرآورده های جانبی و همچنین منابع ژنتیک آن بسیار متنوع گردد. و این برای مردم ما فرصت منحصر به فردی ایجاد می کند که بتواند یکی از مراکز تولید ، فرآوری و صادرات محصولات کشاورزی شودلذا باید ضمن ایجاد بسترهای حقوقی لازم یاد بگیریم که چگونه از ظرفیتهای، حقوق مالکیت معنوی (صنعتی) چه در سطح ملی و چه بین المللی حداکثر استفاده را ببریم.
محصولات کشاورزی معمولا دارای کیفیتی هستند که نشأت گرفته از محل تولید آنهاست و تحت تاثیر فاکتورهای جغرافیایی محلی خاص نظیر آب و هوا و خاک می‌باشند. اینکه آیا یک نشانه بعنوان نشانه جغرافیایی عمل می‌کند بستگی به قانون ملی و آگاهی مصرف کنننده دارد. نشانه‌های جغرافیایی می‌توانند برای انواع زیادی از محصولات کشاورزی برای روغن زیتون تولید شده در ایتالیا، پنیر تولید شده در فرانسه بکار روند.استفاده از نشانه‌های جغرافیایی به محصولات کشاورزی محدود نمی‌شود.
اسم مبدأ:
اسم مبدأ بک نوع خاص از نشانه جغرافیایی است که برروی محصولاتی بکار می‌رود که دارای یک کیفیت خاص بوده و آن کیفیت خاص منحصرا یا اساسأ برای محیط جغرافیایی خاص است که آن محصولات در آنجا تولید می‌شوند. مفهوم نشان جغرافیایی در برگیرنده اسامی مبدأ میشود. نمونه‌هایی از اسامی مبدأ که در کشورهای عضو معاهده لیسبون به منظور حمایت از اسامی مبدأ و ثبت بین الملل آنها، حمایت می‌گرداند، عبارتند از: فرش اصفهان برای فرش تولید شده در اصفهان – عایق رطوبتی دلیجان برای عایق تولید شده در شهرستان دلیجان – رطب مضافتی بم تولید شده در منطقه بم
نیاز به حمایت نشانه های جغرافیایی:
نشانه‌های جغرافیایی برای اطلاع مصرف کنندگان از منشأ و کیفیت محصولات بکار می‌روند. بسیاری از نشانه‌های جغرافیایی شهرت با ارزشی را کسب کرده‌اند که در صورت عدم حمایت کافی از آنها ممکن است که توسط عوامل تجاری متقلب مورد سوء استفاده قرار گیرند. استفاده نادرست از نشانه‌های جفرافیایی توسط اشخاص غیر مجاز ، برای مثال (دارجیلینگ) برای چایی که در باغهای چایی دارجینگ پرورش داده نشده برای مصرف کنندگان و تولید کنندگان مشروع زیان آور است. مصرف کنندگان فریب خورده و باور می‌کنند که یک محصول مرغوب با کیفیت خاص خریداری می‌کننند در حالی که در واقع یک محصول تقلبی بی‌ارزش را می‌خرند. تولید کنندگان ضرر می‌بینند، زیرا تجارت با ارزش از آنها برگرفته شده و شهرت کسب شده برای محصولاتشان نیز ضربه می‌بیند.
تفاوت بین نشانه‌های جغرافیایی و علامت تجاری:
علامت تجاری نشانه‌ای است که توسط یک شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد تا کالاها و خدمات خود را از کالاها و خدمات سایر شرکتها متمایز کند. علامت تجاری به صاحب آن حق منع دیگران از استفاده از آن علامت را می‌دهد. نشانه جغرافیایی به مصرف کنند می‌گوید که یک محصول در یک مکان خاص تولید شده و دارای خصوصیات خاصی می‌باشد که بواسطه محل تولیدآن است. نشانه جغرافیایی می‌تواند توسط تمام تولید کنندگان که محصولات خود را در آن مکان جغرافیایی تولید می‌کنند، مورد استفاده قرار گیرند.
چگونگی حمایت از یک نشان جغرافیایی:
نشانه‌های جغرافیایی می‌توانند طبق قوانین ملی و تحت عناوین گوناگون، نظیر قانون حمایت در برابر رقابت نامشروع، قانون حمایت از مصرف کننده، قانون حمایت از علائم تأییدی یا قوانین خاص مربوط به حمایت از نشانه‌های جغرافیایی و مبدأ حمابت گردند. در واقع ، اشخاص غیر مجاز نباید از نشانه‌های جغرافیایی که استفاده از آنها احتمال به اشتباه انداختن عموم در رابطه با مکان درست محصول را باعث میشود، استفده کنند. مجازات‌های قابل اجرا شامل حکم دادگاه در جهت جلوگیری از استفاده غیر مجاز، پرداخت خسارت، جریمه و در موارد حاد مجازات زندان است.
چگونه نشانه‌های جغرافیایی در سطح بین المللی حمایت می شوند؟
تعدادی از معاهدات اداره شده توسط وایپو، حمایت از نشانه‌های جغرافیایی را فراهم می‌آورند، بویژه کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی ۱۸۸۳، و معاهده لیسبون به منظور حمایت از اسامی مبدأ و ثبت بین المللی آنها.
نشانه جغرافیایی (عام):
اگر اسم یک محل بعنوان تعیین کننده یک سبک خاص از محصول باشد، نه بعنوان نشانگر محل منشأ آن محصول، این اسم دیگر بعنوان نشانه جغرافیایی بکار نمی رود. بعنوان مثال (خردل ویجون) یک سبک خردل است. سالها پیش در شهر ویجون فرانسه بوجود آمد و در طول زمان برای نشان دادن یک سبک خاص از خردل بکار رفته است که در بسیاری از جاها ساخته میشود. بتابراین (خردل ویجون) اکنون یک نشانه عام است و مربوط به یک سبک از خردل می باشد، نه یک محل.
نقش وایپو در حمایت از نشانه های جغرافیایی:
وایپو تعدادی از معاهدات بین المللی را اداره می‌کند که جزآ یا کلآ به حمایت از نشانه‌های حغرافیایی می‌پردازند (بویژه کنوانسون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی، و معاهده لیسبون برای حمایت از اسامی مبدأ و ثبت بین المللی آنها). بعلاوه کشورهای عضو وایپو و سایر کشورهای ذینفع در جلسات وایپو راه‌های جدید برای ارتقاء حمایت بین المللی از نشانه‌های جغرافیایی را دنبال می‌کنند.
